Vì sao Philipines dừng nhập khẩu gạo?

Philippines sẽ tạm dừng nhập khẩu gạo trong vòng 60 ngày kể từ 1/9/2025. Quyết định này được Tổng thống Philippines đưa ra sau khi tham vấn các thành viên nội các và dựa trên khuyến nghị của Bộ trưởng Nông nghiệp nước này.

Chính phủ Philippines cho biết, sẽ tạm ngừng nhập khẩu gạo trong 60 ngày kể từ ngày 1/9/2025, nhằm bảo vệ ngành sản xuất trong nước trước áp lực giá gạo giảm mạnh.

Quyết định được đưa ra trong bối cảnh giá gạo tại nước này trong tháng 7 đã giảm gần 16% so với cùng kỳ năm ngoái, do thuế nhập khẩu gạo thấp hơn.

Bộ trưởng Nông nghiệp Philippines cho biết, lượng gạo nhập khẩu vào thị trường trong nước của Philippines quá lớn đang gây thiệt hại cho nông dân.

Theo dữ liệu của Cục Công nghiệp Thực vật Philippines (BPI), Philippines đã nhập khẩu tổng cộng 2,44 triệu tấn gạo trong 7 tháng đầu năm 2025.

Trong đó, Việt Nam vẫn là nguồn cung gạo lớn nhất với khối lượng đạt 1,876 triệu tấn, chiếm gần 77% thị phần.

Thời gian tạm ngừng nhập khẩu gạo 60 ngày trùng với vụ thu hoạch cao điểm trong nước của Philippines, thời điểm nguồn cung nội địa được đánh giá là đủ đáp ứng nhu cầu.

Sản lượng lúa (hai vụ mỗi năm) đạt 9,08 triệu tấn trong 6 tháng đầu năm. Chính phủ Philippines đặt mục tiêu sản lượng kỷ lục 20,46 triệu tấn trong cả năm 2025.

Bên cạnh đó, tồn kho gạo của Philippines hiện cũng đang ở mức cao. Theo Cơ quan Thống kê Philippines (PSA), tính đến ngày 1/7, lượng tồn kho gạo của nước này đạt 2,8 triệu tấn, tăng 27% so với mức 2,2 triệu tấn của cùng kỳ năm 2024. Đây cũng là mức tồn kho cao nhất trong vòng gần 5 năm (hồi tháng 11/2020 – tồn kho gạo của Philippines đạt gần 3,2 triệu tấn).

Trước đó, Philippines từng ban bố tình trạng khẩn cấp an ninh lương thực do giá gạo trong nước tăng vọt một cách bất thường, làm gia tăng lạm phát. Song gần đây, nguồn cung gạo đã được cải thiện, kéo giá giảm xuống.

Một số chuyên gia đánh giá, động thái này sẽ bảo vệ nông dân Philippines trong mùa thu hoạch cao điểm, nhưng cũng sẽ ảnh hưởng đến giá gạo toàn cầu.

Bởi việc tạm cấm nhập gạo của Philippines có thể làm dư thừa lượng gạo trong ngắn hạn trên toàn cầu, giá gạo chuẩn tại châu Á có thể giảm nữa sau khi đã rơi xuống mức thấp nhất trong nhiều năm.

Philippines hiện là nước nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới, với lượng nhập khẩu gần 4,7 triệu tấn trong năm ngoái. Theo dự báo của Bộ Nông nghiệp Mỹ, Philippines được kỳ vọng sẽ nhập khẩu 5,4 triệu tấn gạo trong niên vụ 2025–2026, cao nhất trong số các quốc gia nhập khẩu lớn, vượt cả Việt Nam và Nigeria.

Giá lúa gạo của ta hôm nay có chịu áp lực giảm nhẹ sau khi Philippines thông báo tạm dừng nhập khẩu gạo 60 ngày. Giá lúa gạo tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long giảm nhẹ 100 – 150 đồng/kg so với ngày hôm qua.

Cụ thể, giá gạo nguyên liệu CL 555 giảm 100 đồng/kg, xuống còn 8.800 – 8.900 đồng/kg. Tuy nhiên, giá gạo nguyên liệu OM 380 vẫn giữ ổn định ở mức 8.300 – 8.400 đồng/kg.

Ở nhóm phụ phẩm, giá tấm OM 5451 được báo giá ở mức 7.400 – 7.500 đồng/kg, trong khi giá cám khô dao động từ 6.600 – 6.700 đồng/kg, giảm 150 đồng/kg.

Với mặt hàng lúa, theo cập nhật từ Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh An Giang, hiện các loại lúa tươi như OM 18, Nàng Hoa 9 và Đài Thơm 8 tiếp tục báo giá trong khoảng 6.000 – 6.200 đồng/kg; lúa OM 5451 có giá từ 5.800 – 6.000 đồng/kg, OM 380 đạt 5.700 – 5.900 đồng/kg, còn lúa IR 50404 dao động trong khoảng 5.600 – 5.800 đồng/kg.

Trên thị trường xuất khẩu, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam khá ổn định. Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), hiện gạo tiêu chuẩn 5% ở mức 391 USD/tấn; gạo 25% tấm ở mức 370 USD/tấn; gạo 100% tấm ở mức 335 USD/tấn.

Theo số liệu của Cục Hải quan, Philippines hiện đang là khách hàng số 1 của gạo Việt, chiếm 44,6% về lượng và 42,6% tổng kim ngạch xuất khẩu trong nửa đầu năm 2025. Việt Nam cũng là nguồn cung gạo lớn nhất cho thị trường Philippines, chiếm tỷ lệ khoảng gần 80% gạo nhập khẩu của nước này.

Xuất khẩu gạo của Việt Nam sang thị trường này trong 6 tháng đầu năm đạt 2,1 triệu tấn, tương đương trị giá hơn 1,04 tỷ USD, tăng 8,7% về lượng nhưng giảm 13,5% về trị giá so với cùng kỳ năm 2024. Giá gạo xuất khẩu bình quân đạt 495 USD/tấn, giảm 20,6%.

Việc Philippines thông báo tạm ngưng nhập khẩu gạo thực tế diễn ra khá nhanh và cũng có gây bất ngờ cho doanh nghiệp Việt. Do đó, ảnh hưởng tới ngành lúa gạo trong nước trong ngắn hạn là có nhưng không quá nghiêm trọng.

Nhiều doanh nghiệp cho biết, từ 1/9 quyết định ngưng nhập gạo của Philipines mới bắt đầu có hiệu lực nên nhiều khả năng các nhà nhập khẩu gạo nước này sẽ tăng mua để dự trữ trước. Do đó, tác động đến xuất khẩu gạo của ta tạm thời là không quá lớn.

Mặt bằng giá lúa gạo của ta có thể sẽ vẫn ổn định bởi hiện vụ thu hoạch lúa hè thu của Việt Nam đã bước vào cuối vụ, đã đạt khoảng 80% nên khả năng giá lúa gạo bị tác động giảm mạnh là khó.

Khi lệnh cấm nhập gạo hết 60 ngày thì chúng ta vào vụ thu đông (tháng 11), là mùa cao điểm của các nước nhập gạo nên lệnh tạm ngưng nhập khẩu càng không ảnh hưởng nhiều đến thị trường tiêu thụ gạo nội địa của chúng ta.

Chưa kể, 5 tháng cuối năm, lượng gạo dành cho xuất khẩu của ta ước chỉ khoảng 2 triệu tấn (vì 7 tháng đã xuất gạo đạt 5,5 triệu tấn, chiếu theo mục tiêu 7,5 triệu tấn gạo xuất khẩu đặt ra hồi đầu năm) thì Việt Nam cũng không còn nhiều gạo để bị tác động mạnh bởi lệnh tạm ngưng nhập khẩu gạo của Philippines.

Thực tế mặc dù Philippines đã và đang nỗ lực trong việc tìm kiếm đa dạng hóa nguồn cung, thậm chí hạn chế nhập, nhưng gạo của Việt Nam vẫn sẽ tiếp tục đứng vững tại thị trường Philippines do gạo của Việt Nam có thế mạnh riêng, có khả năng cạnh tranh tại thị trường.

Một là, gạo Việt Nam có phẩm cấp, chất lượng, giá cả phù hợp nên có tính cạnh tranh, phù hợp với thị hiếu tiêu dùng và có thể đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng Philippines, đặc biệt là tầng lớp đông đảo dân cư có thu nhập trung bình và thấp.

Hai là, nguồn cung gạo ổn định của Việt Nam, khoảng cách địa lý, chi phí và thuận tiện trong chuyên trở, đáp ứng được nhu cầu nhập khẩu hàng năm của Philippines.

Ba là, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam đã có quan hệ bạn hàng lâu năm với các nhà nhập khẩu gạo của Philippines, đã tạo được uy tín, lòng tin trong xuất khẩu gạo với các bạn hàng Philippines.

Năm 2025, nhu cầu nhập khẩu gạo của Philippines vẫn ở mức cao, dự báo ở mức khoảng từ 4,92 triệu tấn, thậm chí trên 5 triệu tấn. Và gạo Việt Nam vẫn sẽ là nguồn nhập khẩu chính của Philippines. Các động thái chính sách mà Philippines thực hiện nhằm mục tiêu ổn định giá gạo mua bán của họ trên thị trường, có thể gây tâm lý bất an hoặc dẫn tới mức lợi nhận không được như kỳ vọng cho các nhà nhập khẩu gạo của Philippines, vì vậy, có thể ảnh hưởng tới xuất khẩu của Việt Nam.

Mặc dù vậy, nhu cầu nhập khẩu gạo của Philippines trong năm 2025 và trong các năm tiếp theo thực tế vẫn ở mức cao bởi trong một thời gian ngắn Philippines không có khả năng tăng năng lực sản xuất lúa nội địa để đáp ứng nhu cầu trong nước, trong khi nhu cầu hàng năm không ngừng tăng.

Vì vậy, thị trường Philippines trong năm 2025 và các năm tiếp theo vẫn tiếp tục là thị trường xuất khẩu gạo quạn trọng cho Việt Nam. Đồng thời, so với các quốc gia xuất khẩu gạo khác như Ấn Độ, Pakistan, Thái Lan, Nhật Bản… thì gạo Việt Nam vẫn có những lợi thế nhất định tại thị trường Philippines. Và dù muốn hay không, trong thời gian tới, Philippines vẫn phụ thuộc vào nguồn cung gạo của Việt Nam. Tuy nhiên, cũng không loại trừ khả năng Philippines sẽ tìm được những nguồn cung gạo mới nhằm giảm phụ thuộc vào bên cung ứng gạo duy nhất là Việt Nam. Vì vậy, doanh nghiệp xuất khẩu gạo, bên cạnh tranh thủ những cơ hội mới ở những thị trường mới, cần quan tâm duy trì đảm bảo vị thế xuất khẩu gạo của Việt Nam tại Philippines.

Trước các thay đổi chính sách của Philippines, các doanh nghiệp xuất khẩu gạo cần tiếp tục phối hợp với các bộ ngành và Thương vụ Việt Nam tại Philippines để triển khai các chương trình xúc tiến, tuyên truyền, quảng bá các sản phẩm gạo của Việt Nam. Gạo của Việt Nam cần được tiếp tục giữ vững, đảm bảo ổn định và không ngừng nâng cao chất lượng qua đó góp phần nâng cao giá trị kim ngạch xuất khẩu.

Từ lâu chúng ta đã khuyến cáo ngành lúa gạo Việt cần đa dạng hóa thị trường, tránh việc 'bỏ trứng vào cùng một giỏ". Việc Philippines tạm thời cấm nhập gạo càng chứng minh cho khuyến cáo trên là phù hợp.

Ngành lúa gạo cần tái cơ cấu thị phần xuất khẩu, chủ động chuyển hướng đơn hàng sang các thị trường khác như châu Phi, Trung Quốc, Nhật Bản, châu Âu, thậm chí cả Mỹ...

Trên thực tế, gạo Việt xuất khẩu sang các nước châu Phi, châu Âu, Nhật Bản cũng đang tăng mạnh trong thời gian qua. Xuất khẩu gạo sang Bờ Biển Ngà 6 tháng đầu năm đạt 547 nghìn tấn, tăng 158% so với cùng kỳ, tỷ trọng xếp thứ 2 với 11,6%. Ghana xếp thứ 3 với 270 nghìn tấn, tăng 89% so với cùng kỳ, tỷ trọng chiếm 10,1%...

Việt Nam đã xuất khẩu gạo đi hơn 150 quốc gia thì không có lý do gì để không đa dạng hóa được thị trường và không đa dạng hóa được phân khúc. Doanh nghiệp không nên quá tập trung vào các thị trường truyền thống như Philippines hay Indonesia, để tránh rủi ro từ chính sách nhập khẩu thay đổi đột ngột.

theodanviet.vn