Những thách thức không nhỏ

Trước Quy định EUDR, ngành cà phê Việt Nam đứng trước yêu cầu cấp thiết phải điều chỉnh để duy trì và mở rộng thị phần tại thị trường Bắc Âu - nơi có yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn bền vững. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội để doanh nghiệp Việt khẳng định vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Quy định EUDR trước mắt điều chỉnh 7 nhóm mặt hàng gồm: Đậu nành, thịt bò, dầu cọ, gỗ, ca cao, cà phê, cao su. Trong đó, các ngành hàng bị tác động lớn tại Việt Nam gồm: Cà phê, gỗ và cao su. Ban đầu, quy định này dự kiến chính thức có hiệu lực từ ngày 31/12/2024. Tuy nhiên, với sự kiến nghị của cộng đồng doanh nghiệp ở các nước xuất khẩu cũng như các nhà nhập khẩu EU, Ủy ban châu Âu (EC) đã đồng ý lùi thời hạn tuân thủ với hạn cuối để các doanh nghiệp lớn tuân thủ EUDR là ngày 30/12/2025; các doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ là ngày 30/6/2026.

Việc lùi thời hạn giúp các cơ quan quản lý của Việt Nam cũng như doanh nghiệp, hiệp hội trong các ngành hàng có thể chuẩn bị kỹ lưỡng hơn. Theo Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển (kiêm nhiệm các nước Bắc Âu), Quy định EUDR chính thức có hiệu lực thời gian tới sẽ tác động lớn đến ngành cà phê xuất khẩu, đặc biệt vào thị trường Bắc Âu gồm Thụy Điển, Đan Mạch và Na Uy. Đặc biệt, thị trường Bắc Âu vốn có tiêu chuẩn cao về phát triển bền vững, sẽ siết chặt kiểm soát đối với sản phẩm nhập khẩu.

Chia sẻ với báo chí, ông Nguyễn Hải Nam, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (VICIOFA) cho biết: “Các quy định chặt chẽ để bảo vệ rừng của EUDR chỉ áp dụng cho diện tích cà phê được trồng từ sau năm 2020, mà diện tích cà phê của Việt Nam được trồng sau năm 2020 lại rất ít, nên cơ bản không bị ảnh hưởng nhiều. Nếu quy định mới của EU có hiệu lực, sẽ tác động đáng kể chống lại việc phá rừng để trồng cà phê. Ủng hộ quy định này chính là thể hiện trách nhiệm của Việt Nam đối với bảo vệ môi trường và bảo vệ thiên nhiên. Đây là một thách thức, đồng thời cũng là một cơ hội để ngành cà phê Việt Nam phát triển, thích ứng với những quy định xanh của thị trường thế giới”.

Cơ hội từ thách thức

Để tiếp cận và duy trì thị phần trong khu vực này, các doanh nghiệp cà phê Việt Nam cần chuẩn bị kỹ lưỡng ở các khâu.

Doanh nghiệp cần đảm bảo cà phê xuất khẩu đáp ứng yêu cầu của EUDR, bao gồm: Sản phẩm không gây phá rừng; tuân thủ luật pháp tại quốc gia sản xuất; chia sẻ thông tin vị trí địa lý cụ thể của vùng trồng cà phê.

Các doanh nghiệp cần hợp tác với các hiệp hội nông dân và nhóm sản xuất để thu thập thông tin vị trí địa lý và hồ sơ truy xuất nguồn gốc; đầu tư vào công nghệ theo dõi chuỗi cung ứng, đảm bảo tính minh bạch và chính xác của dữ liệu.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp Việt Nam có thể tìm kiếm sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế và khu vực đã có kinh nghiệm tuân thủ EUDR.

Cụ thể, doanh nghiệp có thể tham gia các sáng kiến như Rainforest Alliance, Fairtrade, 4C hoặc Enveritas để xây dựng chuỗi cung ứng bền vững; kết nối với các tổ chức hỗ trợ tuân thủ như Global Traceability, Satelligence, hoặc Sourcetrace để tối ưu hóa quy trình. Đồng thời các doanh nghiệp nên theo dõi các chương trình hỗ trợ của EU như Team Europe Initiative để tận dụng các công cụ và tài nguyên.

Sự chuẩn bị sớm và đầy đủ để tuân thủ EUDR không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu thị trường mà còn là yếu tố quan trọng để tạo dựng uy tín với khách hàng Bắc Âu cũng như tạo lợi thế cạnh tranh.

Các doanh nghiệp cần chuẩn bị tài liệu và chứng nhận chứng minh sự tuân thủ EUDR, đặc biệt là truy xuất nguồn gốc và dữ liệu về bền vững; quảng bá những nỗ lực bảo vệ môi trường và tính bền vững của doanh nghiệp như một giá trị cộng thêm; tăng cường tiếp cận với khách hàng tại các hội chợ thương mại ở Bắc Âu như Stockholm Coffee Festival hoặc Copenhagen Coffee Fair.

Đặc biệt, quá trình đảm bảo tuân thủ EUDR sẽ đòi hỏi chi phí đáng kể, từ việc thu thập dữ liệu đến áp dụng công nghệ mới. Do vậy, theo Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển (kiêm nhiệm các nước Bắc Âu), các doanh nghiệp nên lập ngân sách cho các chi phí như lập bản đồ vị trí địa lý, hệ thống truy xuất nguồn gốc và kiểm định chất lượng.

Bên cạnh đó, cần xây dựng kế hoạch hỗ trợ nông dân địa phương đáp ứng các tiêu chuẩn cần thiết, giúp duy trì nguồn cung ổn định; tìm kiếm đối tác tài trợ hoặc nguồn vốn hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế để giảm gánh nặng chi phí.

Bắc Âu là khu vực chú trọng đến bảo vệ môi trường và phát triển bền vững, do đó việc tuân thủ EUDR không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn là cơ hội để doanh nghiệp khẳng định trách nhiệm xã hội.

Để tận dụng tốt những cơ hội, các doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược sản xuất và xuất khẩu xanh, bao gồm sử dụng nguyên liệu bền vững và quy trình thân thiện với môi trường. Thúc đẩy các câu chuyện thương hiệu gắn liền với bảo vệ rừng và chống biến đổi khí hậu để thu hút người tiêu dùng Bắc Âu. Cam kết lâu dài trong việc giảm thiểu tác động môi trường, biến tuân thủ EUDR thành giá trị cốt lõi của doanh nghiệp.

Sự chuẩn bị sớm và đầy đủ để đáp ứng EUDR không chỉ giúp doanh nghiệp tránh rủi ro mà còn là cơ hội để nâng cao uy tín với khách hàng Bắc Âu. Việc chuẩn bị tài liệu và chứng nhận về truy xuất nguồn gốc và bền vững sẽ giúp doanh nghiệp củng cố niềm tin từ thị trường.

Tính chung cả năm 2024, xuất khẩu cà phê của Việt Nam ước đạt 1,32 triệu tấn, trị giá 5,48 tỷ USD, giảm 18,8% về lượng, nhưng tăng 29,1% về trị giá so với năm 2023. Năm 2024 là một năm thành công đối với ngành cà phê Việt Nam, khi trị giá xuất khẩu vượt mốc 5 tỷ USD nhờ giá tăng mạnh.

Theo kinhte.congthuong.vn