Chủ tịch nước Lương Cường kiểm tra buổi tổng duyệt Lễ mở ký Công ước Hà Nội, ngày 23.10 - Ảnh: TTXVN

Mốc lịch sử trong cuộc chiến chống tội phạm mạng toàn cầu

Đây là sự kiện toàn cầu đầu tiên về chủ đề an ninh mạng do LHQ chủ trì và cũng là lần đầu tiên Việt Nam đăng cai lễ mở ký một công ước quốc tế.

Tham dự sự kiện có Chủ tịch nước Lương Cường, Tổng thư ký LHQ António Guterres, cùng đại diện gần 100 quốc gia, hơn 100 tổ chức quốc tế và khu vực.

Việc LHQ lựa chọn Hà Nội làm nơi mở ký công ước được coi là sự ghi nhận vai trò chủ động, tích cực của Việt Nam trong thúc đẩy đối thoại và hợp tác quốc tế vì một không gian mạng an toàn, tin cậy.

Sự kiện không chỉ hướng tới mục tiêu ký kết đơn thuần mà truyền đi thông điệp: an ninh mạng là lợi ích chung, trách nhiệm chung và muốn bảo vệ không gian mạng thì phải hợp tác, chia sẻ - đúng với chủ đề của Lễ mở ký mà Việt Nam và LHQ đã chọn: “Chống tội phạm mạng - Chia sẻ trách nhiệm - Hướng tới tương lai”.

Lễ mở ký Công ước LHQ về phòng chống tội phạm mạng tại Hà Nội không chỉ là dấu mốc lịch sử trong hợp tác toàn cầu về an ninh mạng, mà còn là biểu tượng của tinh thần đoàn kết và trách nhiệm chung của các quốc gia trước thách thức toàn cầu mới, khẳng định vị thế, uy tín và trách nhiệm của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế.

Trước đó, tại buổi kiểm tra tổng duyệt chương trình, Chủ tịch nước Lương Cường đánh giá đây là sự kiện đặc biệt quan trọng, mang ý nghĩa chính trị, đối ngoại và quốc gia sâu sắc, đánh dấu việc lần đầu tiên một công ước đa phương toàn cầu trong một lĩnh vực đang được cộng đồng quốc tế hết sức quan tâm gắn với tên Thủ đô Hà Nội của Việt Nam.

Chủ tịch nước đề nghị các cơ quan chức năng tiếp tục rà soát kỹ lưỡng toàn bộ kịch bản, đặc biệt các phần nghi lễ, đón tiếp, an ninh và truyền thông, bảo đảm lễ mở ký diễn ra trang trọng, chu đáo, thể hiện hình ảnh Việt Nam chủ động, chuyên nghiệp và thân thiện trong hội nhập quốc tế, đồng thời xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh.

Lưu ý thông tin tuyên truyền phải chính xác, đầy đủ ý nghĩa và tầm vóc của sự kiện, góp phần nâng cao hình ảnh, vai trò và vị thế Việt Nam trên trường quốc tế; công tác đón tiếp các đoàn đại biểu quốc tế cần thể hiện tinh thần hiếu khách, trọng thị; đơn vị kỹ thuật, hậu cần và an ninh phải phối hợp chặt chẽ, không để xảy ra sai sót.

Chú trọng chống tội phạm mạng

Công ước gồm 9 chương, 71 điều, được soạn thảo suốt 4 năm, với nhiều nội dung quan trọng như: hình sự hóa các hành vi phạm tội qua mạng; cơ chế hợp tác quốc tế trong điều tra, dẫn độ, chia sẻ chứng cứ điện tử, tịch thu, xử lý tài sản phạm tội, bảo vệ nhân chứng, hỗ trợ nạn nhân.

Công ước Hà Nội nhấn mạnh việc chống tội phạm mạng của Liên Hợp Quốc

Trọng tâm đầu tiên của Công ước Hà Nội là yêu cầu các quốc gia thành viên đưa hành vi phạm tội mạng vào hệ thống pháp luật hình sự quốc gia.

Công ước xác định rõ các nhóm hành vi cần bị coi là tội phạm, từ truy cập trái phép vào hệ thống công nghệ thông tin, can thiệp hoặc phá hoại dữ liệu, đến sử dụng thiết bị, phần mềm phục vụ tội phạm mạng. Bên cạnh đó, các tội danh như lừa đảo, giả mạo bằng phương tiện điện tử, rửa tiền, phát tán nội dung xâm hại trẻ em hoặc hình ảnh riêng tư cũng được đưa vào phạm vi xử lý.

Công ước Hà Nội cũng đặt ra các quy tắc rõ ràng và linh hoạt để các quốc gia có thể thực thi thẩm quyền trong trường hợp tội phạm xảy ra trên lãnh thổ của mình, do công dân của mình thực hiện ở nước ngoài, hoặc gây thiệt hại đến lợi ích và an ninh quốc gia.

Nếu người phạm tội có mặt trong lãnh thổ mà quốc gia không dẫn độ, nước đó vẫn có thể xét xử. Trong tình huống thẩm quyền chồng lấn, các bên phải tham vấn, phối hợp để tránh bỏ lọt tội phạm.

Công ước cho phép các quốc gia điều chỉnh hệ thống tố tụng để đáp ứng thực tế này: Từ bảo toàn và thu giữ dữ liệu điện tử, yêu cầu cung cấp thông tin người dùng, đến việc chặn và giám sát dữ liệu đang truyền tải.

Tuy nhiên, việc thực thi các biện pháp này phải đi đôi với bảo vệ quyền riêng tư và tự do cá nhân. Công ước yêu cầu có sự giám sát tư pháp độc lập, giới hạn phạm vi và thời gian áp dụng, đồng thời bảo đảm người bị điều tra có quyền khiếu nại và được xét xử công bằng.

Các quốc gia thành viên cam kết hỗ trợ lẫn nhau trong điều tra, truy tố, thu hồi tài sản và xét xử tội phạm mạng.Công ước thiết lập một cơ chế đặc biệt - mạng lưới liên lạc 24/7 - cho phép các quốc gia trao đổi khẩn cấp về thông tin, truy tìm nghi phạm hoặc bảo toàn chứng cứ điện tử.

Phạm vi hợp tác không chỉ giới hạn trong các tội danh về mạng, mà còn mở rộng ra mọi “tội phạm nghiêm trọng” - tức những hành vi có mức án từ 4 năm tù trở lên - góp phần hình thành cơ chế toàn cầu về chia sẻ chứng cứ điện tử.

Văn kiện cũng kêu gọi sự phối hợp giữa chính phủ, doanh nghiệp, giới học thuật, tổ chức xã hội và cộng đồng người dùng Internet. Công ước cũng nhấn mạnh vai trò của các chuyên gia an ninh mạng và nhà nghiên cứu trong việc duy trì môi trường số an toàn, cũng như hỗ trợ người phạm tội tái hòa nhập xã hội.

Công ước khuyến khích việc chia sẻ kiến thức, công nghệ và kinh nghiệm giữa các quốc gia nhằm nâng cao năng lực ứng phó.

Những lĩnh vực ưu tiên gồm đào tạo điều tra viên kỹ thuật số, phát triển hạ tầng cảnh báo sớm, chia sẻ thông tin về mối đe dọa mạng và hợp tác với khu vực tư nhân trong việc phát triển công nghệ bảo mật.

Để bảo đảm hiệu quả và minh bạch, Công ước Hà Nội thiết lập cơ chế theo dõi việc thực thi ở cấp quốc tế. Các quốc gia thành viên phải định kỳ báo cáo tiến độ triển khai, đồng thời tham gia vào cơ chế rà soát chung nhằm đánh giá kết quả, chia sẻ kinh nghiệm và đề xuất cải thiện.