Sáng 23/9, Báo Tiền Phong tổ chức tọa đàm “Nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm nông sản trong nước”.

Theo Phó Tổng Biên tập Báo Tiền Phong Lê Minh Toản, tọa đàm hôm nay với chủ đề: “Nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm nông sản trong nước: Chinh phục người tiêu dùng Việt” là diễn đàn để cơ quan quản lý, các hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp và các chuyên gia chỉ ra những bất cập trong sản xuất - phân phối - kiểm soát chất lượng, an toàn thực phẩm.

Theo đó, những năm qua, nông sản Việt ngày càng khẳng định được vị thế trên bản đồ thế giới. Những trái thanh long, sầu riêng, các loại rau củ quả đến những lô tôm, cá… mang thương hiệu Việt đã có mặt tại các siêu thị châu Âu; Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc… Đây là thành quả to lớn từ nỗ lực của nông dân, doanh nghiệp và của cả hệ thống chính trị. Thế nhưng, ngay tại thị trường trong nước, nơi có hơn 100 triệu người tiêu dùng Việt lại đang đối diện với một thách thức không nhỏ.

Hàng loạt sản phẩm nông sản, thực phẩm vừa bị cơ quan chức năng phát hiện dư lượng hóa chất cấm, thực phẩm giả mạo nhãn mác, không rõ nguồn gốc xuất xứ; tình trạng rau giả mạo rau sản xuất theo tiểu chuẩn VietGAP, chứng nhận xuất xứ hay sản phẩm kém chất lượng vẫn len lỏi trong các bếp ăn tập thể, trường học, chợ truyền thống, thậm chí là hệ thống siêu thị. Điều này gây hệ lụy trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, làm giảm sút niềm tin của người dân, xã hội, vô tình gây ảnh hưởng đến những doanh nghiệp làm ăn chân chính.

Tại toạ đàm, ông Nguyễn Quý Dương - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật - Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, công tác quản lý an toàn thực phẩm hiện nay được phân công cho ba bộ: Bộ Y tế, Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Trong đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường quản lý theo chuỗi: sản xuất ban đầu lĩnh vực trồng trọt do Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật quản lý; chăn nuôi do Cục Chăn nuôi và Thú y quản lý; lĩnh vực thủy sản do Cục Thủy sản và Kiểm ngư quản lý.

Đối với lĩnh vực trồng trọt, khâu sản xuất ban đầu là yếu tố quan trọng nhất trong bảo đảm an toàn thực phẩm.

Theo Phó Cục trưởng Nguyễn Quý Dương, Việt Nam hiện có khoảng 10 triệu hộ nông dân với diện tích rau 1,15 triệu ha và cây ăn quả khoảng 1,3 triệu ha. Nguồn cung này không chỉ phục vụ tiêu dùng trong nước mà còn dành cho xuất khẩu, nên chất lượng sản phẩm luôn được cả người tiêu dùng nội địa và các thị trường nhập khẩu đặc biệt quan tâm.

Theo ông Dương, muốn có thực phẩm an toàn thì gốc rễ phải bắt đầu từ sản xuất. Từ năm 2008, Bộ Nông nghiệp và PTNT (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã ban hành quy định và khuyến khích sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, sau đó Chính phủ cũng có chính sách hỗ trợ. Hiện nay có hai hệ thống chứng nhận chính là VietGAP và GlobalGAP, tuy nhiên đây không phải là quy định bắt buộc mà chỉ mang tính khuyến khích, theo hướng thúc đẩy sản xuất an toàn, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường sinh thái.

”Diện tích sản xuất theo tiêu chuẩn hiện nay còn rất khiêm tốn. Theo kết quả điều tra 5 năm một lần, công bố năm 2024, tổng diện tích được chứng nhận VietGAP mới đạt khoảng 150.000 ha cho 6 nhóm cây trồng, trong đó riêng rau chỉ đạt hơn 8.000 ha trên tổng số 1,15 triệu ha – tức chưa đến 1%. Với cây ăn quả, diện tích VietGAP đạt khoảng 76.000 ha; chè khoảng 5.200 ha.

"Nếu tính cả các chứng nhận khác, bao gồm GlobalGAP, tổng diện tích đạt khoảng 440.000 ha. Trong đó, rau cũng chỉ có hơn 8.400 ha, còn cây ăn quả đạt khoảng 78.000 ha. Đây là con số rất khiêm tốn so với quy mô sản xuất và nhu cầu tiêu thụ hiện nay. Rau – mặt hàng được người dân sử dụng hằng ngày, chủ yếu tiêu thụ nội địa – lại có tỷ lệ sản xuất theo chuẩn an toàn cực thấp. Với trái cây, diện tích có chứng nhận nhiều hơn nhưng chủ yếu phục vụ xuất khẩu”, ông Dương nói.

Theo ông Dương, từ năm 2012 đến nay, mặc dù đã có chính sách khuyến khích phát triển VietGAP và các tiêu chuẩn tương tự, nhưng sau hơn 10 năm, diện tích thực tế vẫn còn quá ít, chưa đạt được kỳ vọng. Bên cạnh đó, ngoài VietGAP, hiện nay cũng có một hình thức cam kết sản xuất an toàn do nông dân ký trực tiếp, song quy mô còn nhỏ lẻ, phân tán, chưa tạo được sự thay đổi căn bản trong sản xuất rau quả an toàn.

Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Mười - Phó Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho rằng, để đảm bảo ATTP, yếu tố cơ bản nhất là phải có quy trình sản xuất chuẩn, trong đó VietGAP là yêu cầu tối thiểu. Tuy nhiên, theo báo cáo, hiện chỉ khoảng 5-6% rau đạt tiêu chuẩn này. Khi tiêu chuẩn tối thiểu không được đáp ứng, chúng ta đang buông lỏng chất lượng và người tiêu dùng phải gánh chịu hậu quả. Đã đến lúc cần có các biện pháp mạnh mẽ hơn để kiểm soát hàng hóa lưu thông trên thị trường.

Điều người tiêu dùng quan tâm nhất là dư lượng hóa chất, điều mà cơ quan bảo vệ thực vật cần nâng cao trách nhiệm. Các sản phẩm bảo vệ thực vật phải được quản lý theo đơn, không thể mua tùy tiện. Tùy từng loại thuốc, thời gian cách ly có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng. Nếu người sản xuất không có ý thức, người tiêu dùng sẽ là người chịu thiệt. Do đó, cần tăng cường tuyên truyền và quản lý.

Về thị trường, hiện chúng ta có ba kênh tiêu thụ chính: Bán lẻ hiện đại, chợ truyền thống và các cửa hàng rải rác. Trong khi chợ và hệ thống siêu thị còn có thể quản lý, các cửa hàng nhỏ lẻ thì rất khó kiểm soát. Vì vậy, cần phát triển các điểm bán tập trung để dễ quản lý, giảm rủi ro cho người tiêu dùng. Cần hạn chế hình thức bán hàng rải rác, tràn lan trên vỉa hè, lề đường. Hoạt động bán lẻ cần được chú trọng hơn trong sự quản lý chặt chẽ với quy định nghiêm ngặt.

"Các cơ sở sản xuất cũng cần đáp ứng tiêu chuẩn trước khi đưa sản phẩm ra thị trường. Một nông dân mỗi năm có thể cung cấp hàng chục, thậm chí hàng trăm tấn rau, nhưng hiện vẫn chưa có biện pháp quản lý an toàn tương xứng", ông Mười nói.