Việc Cục Đường bộ Việt Nam vừa trình Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT) phê duyệt Đề án Khai thác tài sản kết cấu hạ tầng đường cao tốc thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và trực tiếp quản lý, khai thác đã cho thấy thêm một bước tiến quan trọng trong việc cụ thể hóa chủ trương lớn này của Đảng và Nhà nước.

Cần phải nói thêm rằng, việc đến giữa tháng 1/2025, cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành đường bộ mới trình Đề án là chậm so với yêu cầu, bởi những điều kiện pháp lý quan trọng cho việc thu phí các tuyến đường cao tốc do Nhà nước đầu tư đã được ban hành 3 - 6 tháng trước.

Cụ thể, Luật Đường bộ đã được Quốc hội thông qua ngày 27/6/2024, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2025 (trong đó nội dung quy định về phí sử dụng đường cao tốc có hiệu lực từ ngày 1/10/2024).

Theo đó, Điều 50, Luật Đường bộ quy định: “Nhà nước thu phí sử dụng đường cao tốc đối với phương tiện lưu thông trên đường cao tốc thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và trực tiếp quản lý, khai thác, bao gồm: đường cao tốc do Nhà nước đầu tư theo hình thức đầu tư công; đường cao tốc được đầu tư theo các hình thức khác khi kết thúc hợp đồng, chuyển giao cho Nhà nước”.

Để cụ thể hóa quy định trên, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 130/2024/NQ - CP quy định về thu phí sử dụng đường bộ cao tốc đối với phương tiện lưu thông trên tuyến đường bộ cao tốc thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và trực tiếp quản lý, khai thác (gọi tắt là thu phí sử dụng đường bộ cao tốc).

Nghị định có hiệu lực kể từ ngày 10/10/2024 này quy định rất chi tiết điều kiện thực hiện việc thu phí sử dụng đường bộ cao tốc, đối tượng chịu phí và người nộp phí; cơ quan quản lý thu phí, nhà cung cấp dịch vụ thanh toán tiền sử dụng đường bộ, đơn vị vận hành thu, cơ quan nhượng quyền thu phí, tổ chức nhận nhượng quyền thu phí sử dụng đường bộ cao tốc; phí, mức phí sử dụng đường cao tốc thuộc phạm vi quản lý của Bộ GTVT.  Vấn đề còn lại chỉ là xây dựng phương án tổ chức thu sao cho hiệu quả, khách quan, minh bạch đối với khối tài sản trị giá hàng trăm ngàn tỷ đồng của Nhà nước.

Thực tế từ tuyến cao tốc đầu tiên được đầu tư xây dựng năm 2004, sau gần 20 năm (tính đến hết năm 2024), cả nước có 35 tuyến đường với tổng chiều dài 2.064,66 km, trong đó có 1.882,65 km bảo đảm tiêu chuẩn kỹ thuật đường cao tốc và 182,01 km tuyến nằm trong quy hoạch cao tốc nhưng đang khai thác theo tiêu chuẩn đường cấp III.

Theo số liệu thống kê, đến nay có 35 đoạn tuyến cao tốc đang khai thác, trong đó có 13 tuyến cao tốc do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và trực tiếp quản lý, khai thác. Những tuyến cao tốc còn lại, trong đó có nhiều tuyến đường cao tốc “thả rông”, không thu phí từ nhiều năm nay do chưa đủ cơ chế pháp lý, điều kiện tổ chức thu.

Đây là sự lãng phí rất lớn, bởi chỉ với khoảng 12 tuyến cao tốc đang được khai thác, Nhà nước có thể thu được ít nhất 1.937,96 tỷ đồng ngay trong năm đầu triển khai thu phí và sẽ còn tăng lên dựa trên tốc độ tăng trưởng lưu lượng phương tiện. Khoản kinh phí này không chỉ đáp ứng đủ kinh phí duy tu bảo dưỡng, mà có thể đóng góp đáng kể cho ngân sách để tổ chức tái đầu tư vào các tuyến cao tốc trong tương lai.

Chính vì vậy, cùng với việc ban hành sớm Đề án Khai thác tài sản kết cấu hạ tầng đường cao tốc thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và trực tiếp quản lý, khai thác, Bộ GTVT cần khẩn trương chuẩn bị nguồn lực xây dựng hạ tầng trạm thu phí, triển khai thu phí sử dụng đường cao tốc nhanh chóng, hiệu quả, tiết kiệm chi phí, đáp ứng yêu cầu về tiến độ thực hiện. Bên cạnh đó, cơ quan quản lý nhà nước về giao thông cần sớm xây dựng kế hoạch thông tin, tuyên truyền, phổ biến những nội dung, quy định của Nghị định số 130 đến các cơ quan, tổ chức và người dân, giúp mọi người hiểu, kịp thời nắm bắt pháp luật để thực hiện. Qua đó, tạo được đồng thuận cao trong xã hội để chủ trương “lấy cao tốc nuôi cao tốc” đi vào cuộc sống, mang lại hiệu quả như kỳ vọng.

Anh Minh/baodautu.vn